Nguyệt thực toàn phần sẽ diễn ra vào đêm 27 rạng sáng ngày 28/7 năm 2018
Nguyệt thực toàn phần ngày 8/10/2014 tại Hà Nội – Ảnh: Hoàng Quốc Phương – HAS
Vào rạng sáng ngày 28/7/2018, người dân Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới sẽ được chiêm ngưỡng hiện tượng thiên văn kỳ thú: Nguyệt thực toàn phần. Đây là lần thứ hai cũng là lần cuối xảy ra nguyệt thực trong năm nay (2018). Lần xảy ra nguyệt thực trước vào ngày 31/1/2018 HAS đã tổ chức quan sát tại cột đồng hồ SVĐ Mỹ Đình. Lần nguyệt thực tiếp theo Việt Nam có thể theo dõi, xảy ra vào đêm 16 rạng sáng 17/7/2019 (nguyệt thực một phần), lần có thể quan sát được nguyệt thực toàn phần tiếp theo chúng ta sẽ phải đợi tới ngày 26/5/2021, tuy nhiên khi pha toàn phần diễn ra thì trăng mới bắt đầu mọc, không thuận lợi cho việc quan sát.
Nguyệt thực là gì?
Nguyệt thực là hiện tượng xảy ra khi Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất không được Mặt Trời chiếu sáng. Khi Mặt Trăng đi hoàn toàn vào vùng bóng tối của Trái Đất, ta quan sát được nguyệt thực toàn phần.
Khi Mặt Trăng đi sâu hơn vào trong vùng bóng tối của Trái Đất, Mặt Trăng sẽ dần dần thay đổi màu sắc, chuyển từ bạc sang màu cam hoặc đỏ. Nguyên nhân đến từ chính khí quyển của Trái đất. Khí quyển Trái đất với mật độ và nhiệt độ khác nhau theo độ cao giống như một lăng kính, đồng thời chứa nhiều hạt bụi làm tán xạ các ánh sáng bước sóng ngắn, cho những ánh sáng bước sóng dài dễ dàng đi qua (ở đây là màu đỏ cam), màu đỏ là màu bị bẻ lệch vào vùng trung tâm bóng tối Trái Đất. Khi Mặt Trăng đi vào vùng tối, thực ra nó không tối hoàn toàn mà vùng đó bị những tia sáng đỏ chiếu rọi, kết quả tạo ra một Mặt Trăng có màu đỏ tối mà báo chí thường gọi là “trăng máu”. Hiện tượng này về bản chất vật lí cũng giống như việc Mặt Trời khi hoàng hôn có màu đỏ.
Hình ảnh minh họa giai đoạn, quá trình diễn ra nguyệt thực
II. Khu vực có thể quan sát được nguyệt thực đêm 27, rạng sáng 28/7/2018.
Lần nguyệt thực này, Việt Nam là nơi rất thuật lợi để quan sát vì nằm ở trong khu vực có thể quan sát rõ ràng.
Video minh họa quá trình diễn ra nguyệt thực ngày 28/7/2018
Hướng dẫn quan sát
Diễn biến nguyệt thực tại Việt Nam cụ thể như sau (theo giờ VN UTC+7) rạng sáng ngày 28/7:
– Mặt trăng đi vào vùng bóng nửa tối: 00:14
Tuy nhiên, ở pha nửa tối nhìn bằng mắt thường ta khó nhận thấy sự thay đổi màu sắc của Mặt Trăng.
– Bắt đầu pha một phần: 01:24
– Bắt đầu pha toàn phần: 02:30
– Kết thúc pha toàn phần: 04:13
– Kết thúc pha một phần: 05:19
– Mặt trăng lặn: 05:36
Bạn hãy chọn cho mình và bạn bè một khu vực rộng rãi nhất và trong lành nhất có thể, càng tránh xa khỏi ánh đèn đô thị càng tốt. Đây là một hiện tượng thiên văn có thể quan sát được bằng mắt thường nhưng sẽ thú vị hơn nếu bạn có một chiếc ống nhòm hoặc kính thiên văn. Mặt Trăng rất lớn nên dễ dàng định vị được trong quá trình quan sát.
Tổ chức quan sát tại Hà Nội.
Hội Thiên văn Nghiệp dư Hà Nội sẽ tổ chức quan sát sự kiện nguyệt thực toàn phần lần này, theo dõi fanpage của HAS để cập nhật thông tin thời gian và địa điểm tổ chức nhé.
Kính thiên văn
Ngoài ra, xin giới thiệu với các bạn cách làm một chiếc kính thiên văn khúc xạ đơn giản trong vòng vài nốt nhạc từ các nguyên vật liệu sẵn có để quan sát nguyệt thực.
Hướng dẫn chụp ảnh
Quan sát thôi là chưa đủ, có thể bạn sẽ muốn lưu giữ lại hiện tượng thú vị này để có thể chia sẻ với bạn bè và mọi người. Nếu bạn đã có trong tay một chiếc camera bất kì thì việc này vô cùng đơn giản, sau đây là một vài chia sẻ nho nhỏ có thể giúp các bạn ghi lại được những bức hình đẹp nhất.
– Đối với camera điện thoại:
Để chụp được hình trên thiết bị di động của mình, bạn nên trang bị những mắt kính tele đi kèm có thể gắn trực tiếp ra mặt sau, điều này sẽ hỗ trợ phần nào khả năng phóng đại của camera. Hoặc bạn cũng có thể chụp gián tiếp thông qua ống nhòm hoặc kính thiên văn, hình ảnh thu được sẽ khá bất ngờ. Nếu không có các dụng cụ hỗ trợ thì bạn vẫn hoàn toàn có thể chụp bằng tay không. Cách cài đặt như sau: đối với chụp trực tiếp, bạn nên đặt điện thoại lên một vị trí tựa chắc chắn hoặc trên một tripod, điều này sẽ giúp ảnh không bị rung do tay và có máy có thể chụp ở tốc độ rất thấp mà hình không bị nhòe. Các bạn không nên sử dụng chế độ zoom trong điện thoại vì nó không giải quyết được vấn đề gì ngoài việc làm giảm độ chi tiết của ảnh – hãy cứ chụp bình thường và phóng lớn lên sau ở khâu hậu kì. Ưu tiên chế độ chỉnh tay trong trường hợp này. Do điều kiện ánh sáng trong pha toàn phần rất yếu nên bạn hãy hạ thấp tốc độ chụp xuống thấp nhất có thể, và từ từ tăng dần tốc độ khi Mặt Trăng bắt đầu sáng hơn ở pha một phần ( thời gian chụp có thể tính bằng giây hoặc lâu hơn tùy loại máy, vì vậy điều cực kì cần thiết là bạn phải giữ máy bất động trong thời gian chụp), đặt mức Iso trong khoảng từ 200-400 để hạn chế nhiễu. Thiết lập cân bằng trắng ở chế độ ánh sáng Mặt Trời ban ngay ( trong khoảng 5000-6000k), chọn chế độ lấy nét bằng tay để lấy nét chuẩn nhất vào một vật ở rất xa ( như tòa nhà hay ánh đèn phía xa chẳng hạn), và nếu máy có khả năng, hãy chụp ở định dạng Raw , điều này sẽ rất tốt cho khâu hậu kì.
– Đối với máy ảnh du lịch:
Máy ảnh du lịch có lợi thế hơn so với điện thoại ở khả năng zoom quang học ( từ 3x cho tới 60x tùy loại). Hãy thiết đặt ở chế độ chỉnh tay hoàn toàn hoặc bán tự động. Iso thay đổi linh động từ 100 đến 800 tùy độ sáng trong các pha của Mặt Trăng, đặt máy lên một mặt cố độ hoặc tripod để có thể chụp ở tốc độ thấp, lấy nét ra vô cực, chụp hẹn giờ sau vài giây để tránh rung do tay. Việc thay đổi khẩu độ trong máy ảnh du lịch không mang lại nhiều thay đổi cho lắm nên việc này bạn cứ để máy tự lo liệu, và hãy chụp file Raw nếu có thể. Có một số loại adapter giúp gắn máy ảnh lên ống nhòm hoặc kính thiên văn, vậy nên nếu muốn một chất lượng ảnh xuất sắc, bạn hãy tìm kiếm mua chúng để sử dụng với kính thiên văn.
+ Đầu tiên chỉnh máy ảnh của bạn sang chế độ Manual (hoặc chế độ nào cho phép bạn tuỳ chỉnh các thông số).
+ Tắt đèn flash đi nhé không sẽ làm hỏng ánh trăng mất!
+ Chỉnh sang chế độ lấy nét ở vô cực. Ở các máy ảnh du lịch chế độ này thường có dạng chế độ phong cảnh (Scenery-Landscape) với biểu tượng SCN hay hình ngọn núi.
+ Sau đó bạn cần chuyển Metering mode về Spot. Việc này giúp hình ảnh Mặt Trăng được rõ nét và không bị loá trông như chụp cái bóng đèn^^ Cố gắng tìm biểu tượng này trong máy nhé!
Cuối cùng hướng máy ảnh về Mặt Trăng và zoom hết cỡ nhé.
Để tránh cho ảnh bị nhoè do rung tay bạn nên sử dụng chân máy ảnh. Nếu không có chân máy ảnh bạn có thể đặt chế độ cho máy chụp liên tiếp nhiều ảnh một lúc để chọn được bức ảnh tốt nhất. Hãy tập chụp Mặt Trăng từ bây giờ nhé để chúng ta có thể ghi lại những khoảnh khắc hiếm có của vũ trụ!
– Đối với các dòng máy gương lật (DSLR):
Đây thực sự là một thiết bị hoàn hảo cho bất kì một đối tượng nào và Mặt Trăng không phải là ngoại lệ. Không có gì tuyệt vời hơn khi bạn có trong tay một ống tele cỡ 200~400mm, một tripod chắc chắn và một kính lọc Mặt Trăng(nếu có). DSLR quá thông minh nên khuyến khích bạn nên chụp ở chế độ ưu tiên khẩu độ Av. Hãy khép khẩu xuống f8-f11 để đảm bảo độ sắc nét, ánh sáng sẽ được iso và tốc độ lo liệu. Bạn nên tắt chế độ khử nhiễu trên máy ảnh để có một bức ảnh chân thật chất, và có thể bạn sẽ phải trừ đi vài Ev vì khung cảnh bạn định chụp sẽ rất chênh sáng, hãy sử dụng chế độ đo sáng điểm để máy đo sáng tốt nhất. Tắt chế độ chống rung trên ống kính nếu bạn đặt máy trên tripod. Và đương nhiên rồi, hãy chụp ở định dang Raw. Sử dụng dây bấm mềm hoặc chụp trễ sau 2 giây để tránh rung, nếu bạn khắt khe hơn thì hãy khóa gương lật trước khi chụp. Đối với dslr có một lợi thế là bạn có thể không cần dùng ống kính của máy ảnh mà gắn nó trực tiếp lên kính thiên văn, lúc này chiếc kính thiên văn sẽ trở thành một ống siêu tele với tiêu cự từ 500-1500mm. Để làm được điều này bạn cần một adapter được làm từ một mount M42 chuyển đổi và một chi tiết nhỏ nữa được làm rất dễ dàng ở các xưởng gia công chi tiết. Chụp ảnh thiên văn sẽ trở nên chuyên nghiệp hơn nếu bạn sở hữu một chân đế có chức năng bám nhật động. Hãy chụp cách thời gian 1 phút mỗi tấm để sau khi hoàn thành, bạn sẽ làm được một đoạn phim ngắn về quá trình diễn ra nguyệt thực.
Chúc các bạn có buổi quan sát thật thuận lợi!
Tài liệu tham khảo: NASA, timeanddate, Space
Bài viết tham khảo: https://thienvanhanoi.org/don-xem-ngu…gay-31-1-2018/
