Trận mưa sao băng mùa đông nổi tiếng Geminids sẽ diễn ra vào giữa tháng 12 này, đánh dấu trận mưa sao băng lớn nhất năm. Theo NASA, Geminids sẽ đạt cực đỉnh vào đêm ngày 13, rạng sáng ngày 14 tháng 12.
Thông tin cơ bản về mưa sao băng Geminids
Nguồn gốc: 3200 Phaethon (thiên thạch)
Hoạt động: 04/12-17/12 hàng năm
Tần suất cực đại: 120 vệt/giờ
Điểm phát: chòm Gemini (Song Tử)
Vận tốc sao băng: 35 km/s
Mưa sao băng Geminids (Song Tử) được xem là một trong những trận mưa sao băng “lộng lẫy” nhất năm với những vệt sao băng sáng, xuất hiện nhanh và hàng loạt. Năm nay, ước tính tần suất có thể đạt tới khoảng hơn 100 vệt sao băng mỗi giờ. Tuy nhiên, nếu như bạn ở nơi bị ô nhiễm ánh sáng thì tần suất này sẽ suy giảm đáng kể.
NASA cho biết, thời gian tốt nhất để quan sát mưa sao băng Geminids là từ khoảng 2 giờ sáng theo giờ địa phương. Trăng thượng huyền sẽ lặn sau nửa đêm, vì thế mà trận mưa sao băng lần này sẽ không bị ảnh hưởng bởi ánh trăng.
NGUỒN GỐC CỦA MƯA SAO BĂNG
Mưa sao băng Geminids có nguồn gốc từ các mảnh vụn của tiểu hành tinh 3200 Phaethon. Tiểu hành tinh này có chu kỳ quỹ đạo quanh Mặt Trời dài 1,4 năm. Thi thoảng nó sẽ đến gần Trái Đất (ở khoảng cách an toàn) và cũng có khi đến rất gần Mặt Trời, đâu đó bên trong quỹ đạo Sao Thủy, chỉ cách Mặt Trời 0,15 đơn vị thiên văn (AU), tương đương với khoảng 22,5 triệu km.
Các mảnh vụn khi lang thang trong không gian và chuẩn bị đi vào bầu khí quyển Trái Đất được gọi là thiên thạch (meteoroid). Khi đi vào khí quyển Trái Đất, chúng bốc cháy và được gọi là sao băng (meteor), và nếu chúng chạm đến mặt đất thì sẽ được gọi là vẫn thạch (meteorite).
Mưa sao băng Geminids đã được biết đến từ hơn 100 năm trước. Theo dữ liệu thì quan sát đầu tiên được ghi nhận là vào năm 1883, tại vùng sông Mississippi, Hoa Kỳ. Từ đó cho đến nay, mưa sao băng Geminids hoạt động mạnh mẽ hơn và trở thành mưa sao băng hàng đầu của năm. Lý do là vì trong suốt nhiều thập kỷ qua, lực hấp dẫn của Sao Mộc đã hút các mảnh vụn của tiểu hành tinh 3200 Phaethon – nguồn gốc của trận mưa sao băng- đến gần Trái Đất hơn.
HƯỚNG DẪN QUAN SÁT
Trận mưa sao băng thường đạt cực đỉnh vào khoảng lúc 2 giờ sáng , theo giờ địa phương tại mỗi nơi, nhưng bạn cũng có thể quan sát sớm hơn, từ lúc 9 hoặc 10 giờ tối hôm trước.
Giống như cái tên Geminids, các sao băng thường xuất hiện từ chòm sao Gemini (Song Tử). Chòm sao này sẽ mọc ở hướng đông từ chập tối, lên đến đỉnh đầu lúc 2 giờ sáng và sau đó xuống thấp dần ở hướng tây.
Mặc dù các sao băng có xu hướng xuất hiện từ chòm sao Gemini, nhưng chúng cũng có thể hiện ra từ khắp nơi trên bầu trời. Để có kết quả quan sát tốt nhất, bạn nên nhìn rộng khắp khu vực xung quanh chòm Gemini để thấy các sao băng với “cái đuôi” dài hơn khi chúng băng qua. Nếu chỉ nhìn trực tiếp chòm Gemini, bạn sẽ không thấy hết được quá trình từ khi xuất hiện đến lúc tắt lịm của sao băng.
Quan sát mưa sao băng Geminids không cần kính viễn vọng hay ống nhòm mà hoàn toàn dùng mắt thường. Bạn hãy tìm một nơi thoáng đãng, cách xa ánh sáng đèn điện, lý tưởng nhất là trong một khu vực hoàn toàn tối. Nhớ mang theo chăn và mặc ấm vì ban đêm trời lạnh. Và nhớ để mắt bạn thích nghi với bóng tối trong khoảng 20-30 phút rồi quan sát nhé!
Diệu Linh
Hội Thiên văn Nghiệp dư Hà Nội
Tham khảo NASA, Space và Earthsky
